Thuốc kháng sinh được coi là một trong những phát minh vĩ đại của nhân loại bởi nó có thể chữa khỏi bệnh một cách nhanh chóng. Chính vì sự nhanh chóng ấy mà ngay cả nước phát triển và cả Việt Nam cũng từng coi kháng sinh là loại thuốc chữa bách bệnh.
Điều này khiến người ta sử dụng thuốc một cách bừa bãi, gây ra hàng loạt tác dụng phụ đe dọa chính mạng sống của người dùng.

Sai lầm thường gặp khi sử dụng kháng sinh

Tổ chức Y tế thế giới xếp Việt Nam vào nhóm các nước có tỉ lệ kháng kháng sinh cao nhất thế giới. Từ năm 2009 đến nay, số lượng thuốc kháng sinh ở Việt Nam bán ra đã tăng gấp đôi. Vì có tới 88% kháng sinh tại thành thị được bán ra mà không cần kê đơn. Ở nông thôn tỉ lệ này lên đến 91%. Những sai lầm thường gặp khi sử dụng thuốc kháng sinh:

• Thuốc uống vào nhanh dứt triệu chứng thì mới là thuốc tốt
• Chưa đủ liều mà ngưng giữa chừng
• Không khám trước khi mua thuốc
• Uống thuốc cũ còn lại từ lần trước
• Khi bơi trong biển thông tin, điều cần thiết nhất là phải tỉnh táo và cẩn trọng với các thông tin mình chưa thật sự hiểu rõ.

Tác dụng phụ nguy hiểm của thuốc kháng sinh

Kháng sinh là con dao 2 lưỡi, một mặt điều trị bệnh nhanh nhưng nó lại có tác dụng phụ gây nguy hiểm như: dị ứng, ngứa ngáy khó chịu, nổi ban, nặng có thể dẫn đến sốc phản vệ, tử vong,…
Có thể chia các tác dụng phụ này thành 3 loại chính: về mặt vi trùng học, phản ứng dị ứng, và tai biến do độc tính của kháng sinh.

Về mặt vi trùng học

Các rối loạn hệ vi khuẩn bình thường của người bệnh thường gặp sau khi dùng những kháng sinh phổ rộng, nhất là khi uống. Các kháng sinh này tiêu hủy hệ vi khuẩn bình thường của đường ruột của chúng ta, sau đó thay thế bằng những vi khuẩn kháng thuốc và nấm. Điều này có thể dẫn đến những hậu quả như sau:

• Tiêu chảy kéo dài, đôi khi rất nặng gây viêm đại tràng màng giả
• Bệnh nấm candida đường ruột
• Thiếu vitamin nhóm B và vitamin K.

Phản ứng dị ứng

Phản ứng dị ứng do sự mẫn cảm cao ở một số người bệnh. Phản ứng dị ứng bao gồm:

• Nổi mẩn ở da: có thể đi từ dạng nhẹ như ban đỏ, mề đay cho đến dạng nặng như sốt cao, da nổi bọng nước, viêm loét giác mạc
• Phản ứng sốt, thường lầm với sốt do nhiễm trùng gây ra.
• Những phản ứng giống trong bệnh huyết thanh: sốt, nổi mẩn ở da, đau khớp, nổi hạch, khó thở, tiểu ra máu.
• Sốc phản vệ: mạch nhanh, huyết áp tụt kẹp, có thể tử vong
• Tăng bạch cầu ưa toan trong máu

Tai biến do độc tính của kháng sinh

Các tai biến này xuất hiện do kháng sinh tác động lên một số cấu trúc tế bào hoặc một số men của tế bào. Dùng kháng sinh liều cao và trong một khoảng thời gian dài thì khả năng xuất hiện tai biến càng cao và tai biến thường nặng hơn. Các tai biến này bao gồm:

• Tai biến về thận: viêm thận, suy thận
• Tai biến ốc tai tiền đình: chóng mặt, giảm thính lực
• Tai biến huyết học: thiếu máu, giảm bạch cầu hạt – sốt liên tục, nhiễm trùng
• Tai biến về gan: viêm gan, tăng men gan
• Tai biến thần kinh: co giật
• Tai biến cho thai nhi: nếu cho phụ nữ có thai dùng các kháng sinh có độc tính và có thể đi qua nhau thai được thì có nguy cơ làm hư hại các cơ quan của thai nhi.
• Tai biến cho trẻ sơ sinh: ở trẻ sơ sinh nhiều chức năng của cơ thể còn chưa hoàn chỉnh nên sự chuyển hóa các thuốc không giống như ở người lớn. Vì vậy, dùng một số kháng sinh có nguy cơ gây vàng da, hội chứng gray, nguy cơ toan máu,…

Để tránh các tác dụng phụ của kháng sinh, cần phải:

• Điều chỉnh liều lượng thuốc ở người suy thận, suy gan để tránh sự tích tụ thuốc làm tăng độc tính
• Nắm vững các chống chỉ định của từng loại kháng sinh
• Biết cách xử trí khi xảy ra các tác dụng phụ của kháng sinh.